سقف تیرچه بلوک و اجرای سقف تیرچه بلوک

سقف تیرچه بلوک چیست؟

سقف تیرچه بلوک به دلیل کاهش وزن سقف و همچنین مزایایی که دارد که در صنعت ساختمان ایران یکی از محبوب ترین انواع سیستم سازه ای سقف است. در ایران برای اجرای سقف تیرچه بلوک معمولاً از دو نوع تیرچه بتنی و یا تیرچه فلزی استفاده میشود. تیرچه بتنی یک عضو سازه ای است که از میلگرد با سایز مخصوص و محاسبه شده و مدفون در بتن تولید میشود. همچنین تیرچه فلزی که به تیرچه فلزی که در ایران به تیرچه کرومیت شناخته میشود نیز از ورق فلزی تولید میشود. تیرچه کرومیت را در ایران با نام های تیرچه فلزی جان باز نیز شناخته میشود. در کنار سبک سازی سقف سازه ای اجرای سقف تیرچه بلوک منجر به کاهش مصرف بتن و در نتیجه کاهش هزینه های تمام شده ساخت ساختمان برای کارفرما میشود. با توجه به محاسبات سازه ساختمان قسمتی از مقاومت کششی بتن که تاثیری در مقاومت سقف ندارد با استفاده از سقف تیرچه بلوک حذف میشود و تنها از میلگرد برای تامین ظرفیت کششی سقف استفاده میشود. با کاهش مصرف بتن در سقف بار مرده سقف نیز کاهش پیدا میکند که از این رو و با کاهش بار مرده به تناسب ابعاد ستون و همچنین ضخامت دیوارچینی و نازک کاری نیز کاهش پیدا میکند. همچنین با کاهش مرده ساختمان اثر نیروی اینرسی ناشی از زلزله نیز بر ساختمان کمتر شده و طبیعتاً خرابی ناشی از زلزله بر ساختمان نیز کاهش پیدا میکند. به منظور کاهش هر چه بیشتر مصرف بتن در سقف تیرچه بلوک از انواع بلوک سفالی سقفی و یا بلوک سیمانی سقفی و یا یونولیت سقفی مابین تیرچه ها استفاده میشود. وظیفه این نوع بلوک بیشتر به دلیل قالب بندی جهت بتن ریزی و همچنین به عنوان پر کننده فضا استفاده میشود. با توجه به اینکه انواع بلوک سقفی کاربرد سازه ای ندارد و در واقع به منظور تحمل بار طراحی نمی‌شوند از این رو برای سبک سازی بیشتر سقف معمولاً بلوک سقفی توخالی طراحی میشود. یکی از اصلی ترین مزایای سقف تیرچه بلوک در مقایسه با انواع دیگر سیستم سقفی در ایران یکپارچه بودن آن است. به این معنی که با توجه به استفاده از آرماتور حرارتی و تقویتی و میلگرد ممان منفی و اجرای سقف تیرچه بلوک و بتن ریزی به دلیل اینکه میلگرد در بتن سقف مدفون میشود سقف به دست آمده پس از بتن ریزی کاملاً یکپارچه خواهد بود. در شرایطی که بارهای وارده به ساختمان اعم از انواع بار ثقلی و یا بار جانبی زلزله به ساختمان وارد شود یکپارچگی سقف مانند دیافراگم سازه ای عمل میکند و از این حیث در طراحی سازه بسیار مهم است. بلوک سقفی در محاسبات سازه ای به حساب نمی آید و تنها به عنوان قالب و همچنین به عنوان تامین سطح صاف زیر سقف طبقه کاربرد دارد. به منظور نازک کاری سطح زیرین سقف در ساختمان میتوان از انواع بلوک استفاده کرد. با توجه به اینکه معمولاً در نازک کاری از گچ ساختمانی و یا کناف سقف استفاده میشود از این رو اجرای یک سقف یکپارچه و مسطح در زیر آن بسیار مهم است. یکی از مواردی که پیش از خرید انواع بلوک سقفی باید به آن توجه کرد این است که مقاومت بلوک سقفی باید به گونه ای باشد که کارگران ساختمانی و همچنین وسایل حمل بار به راحتی بتوانند روی آن تردد کنند و در این حد مقاومت داشته باشند. به عنوان مثال چنانچه از بلوک AAC به عنوان بلوک سقف تیرچه بلوک استفاده شود مقاومت بلوک باید به حدی باشد که کارگر ساختمانی همراه با فرقون بتواند بر روی آن به راحتی و ایمن تردد کند. در صورت استفاده از بلوک سفالی سقفی و یونولیت نیز باید این مطلب را در نظر داشت که مقاومت بلوک به حدی که در کارگاه نیاز است برآورده شود.

انواع بلوک سقفی مورد استفاده در سقف تیرچه بلوک

با توجه به اینکه بلوک سقفی در سقف تیرچه بلوک کاربرد سازه ای به منظور تحمل بار ندارد و تنها به عنوان پر کننده و قالب درجا در سقف کاربرد دارد میتوان از انواع بلوک سفالی سقفی و یا بلوک سیمانی سقفی و یا یونولیت سقفی استفاده کرد. با توجه به اینکه معمولاً تیرچه بتنی در فواصل 50 سانتیمتری از یکدیگر قرار میگیرد میتوان از یونولیت سقفی با عرض 50 سانتیمتر در سقف تیرچه بلوک بتنی استفاده کرد. یونولیت سقفی برای استفاده در سقف تیرچه بتنی معمولاً به ابعاد 50 سانتیمتر عرض و 2 متر طول و به ارتفاع 20 سانتیمتر و یا 25 سانتیمتر در کارخانه تولید میشود. همچنین با توجه به اینکه در سقف تیرچه کرومیت فاصله مابین تیرچه کرومیت 65 سانتیمتر است از یونولیت به عرض 65 سانتیمتر استفاده میشود. ابعاد یونولیت سقفی برای استفاده در تیرچه کرومیت به عرض 65 سانتیمتر و طول 1 متر و ارتفاع 20 سانتیمتر یا 25 سانتیمتر در کارخانه تولید میشود. یونولیت سقفی برای تیرچه کرومیت در طول 2 متر نیز تولید میشود و با توجه به آرماتور بندی سقف و طول تیرچه کرومیت میتوان از یونولیت 1 متری و یا 2 متری استفاده کرد. جنس یونولیت سقفی پلاستوفوم است که در کارخانه و از مواد اولیه مرغوب تولید میشود. یکی از مهمترین نکاتی که در زمان خرید یونولیت سقفی باید به آن دقت کرد بحث استاندارد بودن است. مطابق با استاندارد ملی ایران یونولیت سقفی باید از مواد اولیه مرغوب و استاندارد تولید شود و در مجاورت شعله آتش نباید ایجاد شعله و حریق کند. به بیان ساده یونولیت استاندارد در مقابل آتش باید آب شود. تولید شعله و دود و گاز سمی نکند. در صنعت ساختمان اصطلاحاً به این نوع یونولیت سقف تیرچه بلوک یونولیت کند سوز میگویند که مطابق با مقررات ملی ساختمان ایران کارفرمایان و پیمانکاران ملزم به استفاده از یونولیت کند سوز در ساختمان هستند. همچنین هر قالب بلوک سقفی سفالی معمولاً دارای عرض 40 سانتیمتر و ارتفاع 25 سانتیمتر و طول 25 سانتیمتر است که معمولاً در سقف تیرچه بتنی از بلوک سفالی استفاده میشود. با توجه به اینکه وزن بلوک سفالی و یا بلوک سیمانی سقفی نسبت به یونولیت سقفی بیشتر است از این رو امروزه برای کاهش هر چه بیشتر وزن سقف ساختمان و کاهش کلی وزن ساختمان و بار ثقلی مرده توصیه میشود از بلوک یونولیت سبک استفاده شود. سطح خارجی بلوک سقفی به دلیل گیرایی هر چه بیشتر با بتن معمولاً به صورت شیاردار تولید میشود. ایجاد شیار در سطح بلوک سقفی منجر به درگیری بتن و بلوک میشود و از این یکپارچگی سقف تیرچه بلوک کاملاً تامین میشود. همچنین در سطح زیرین یونولیت سقفی شیارهایی تعبیه شده است که در زمان گچ کاری بدون نیاز به رابیتس بندی گچ زیرکار مستقیماً به زیر سقف و در تماس با یونولیت اجرا شود. با توجه به قیمت رابیتس در بازار و حذف رابیتس کاری هزینه های ساخت برای کارفرما کاهش پیدا میکند. وجود شیار در زیر یونولیت سقفی منجر به درگیری گچ و یونولیت میشود و از این رو گچ پیوستگی کامل با یونولیت پیدا میکند. معمولاً در این موارد توصیه میشود از گچ سفید کاری استفاده شود که زبره کمتری دارد و پیوستگی آن با شیار یونولیت حداکثر باشد. همچنین در صورتی که از کناف به عنوان سقف کاذب استفاده میشود توصیه میشود که از تیرچه سقف آویز گرفته شود. معمولاً آویز سقف کناف با استفاده از تفنگ میخ چاشنی و از قیمت بتنی سقف تیرچه بلوک گرفته میشود. از پروفیل U به عنوان آویز استفاده میشود و سازه سقف کناف به آن متصل میشود.

اجرای سقف تیرچه بلوک

چنانچه طول تیرچه بتنی و یا تیرچه کرومیت کمتر از 3 متر باشد یک نفر به تنهایی میتواند آن را حمل کند به شرط اینکه تیرچه را از وسط بگیرد. در شرایطی که طول تیرچه بیشتر از 3 متر باشد باید دو نفر کارگر آن را حمل کنند اما به صورتی که انتهای تیرچه به صورت کنسولی و آزار باشد. برای انبار کردن تیرچه در کارگاه همانند نحوه انبار و نگهداری سیمان بهتر است از تیرچه مستقیماً بر روی سطح زمین قرار نگیرد. در این موارد میتوان از تخته چهار تراش و یا پالت چوبی استفاده کرد و بهتر است که تیرچه ها به صورت عمودی بر روی یکدیگر انبار شوند. اجرای سقف تیرچه بلوک مطابق با دستورالعمل زیر و مرحله به مرحله صورت میگیرد :

1- ابتدا لبه ابتدایی و انتهایی تیرچه بر روی تکیه گاه قرار داده میشود و با استفاده از یک نمونه بلوک در ابتدا و انتهای تیرچه برای فیکس کردن فاصله دو تیرچه از یکدیگر استفاده میشود.

2- تکیه گاه موقع که اصطلاحاً به آن شمع گفته میشود از سقف زیرین به تیرچه متصل میشود تا از شکنم انداختن تیرچه تحت وزن خودش جلوگیری کند.

3- بلوک سقفی و با توجه به انتخاب مهندس محاسب و ناظر ساختمان مابین فضای تیرچه قرار داده میشود. برای سبک سازی سقف تیرچه بلوک توصیه میشود که از یونولیت سقفی استفاده شود. اما توصیه میشود که الزاماً از یونولیت سقفی کند سوز و استاندارد استفاده شود.

4- پس از اجرای بلوک سقفی آرماتور بندی سقف با توجه به نقشه های محاسباتی و سایز میلگرد 12 تقویتی و یا میلگرد حرارتی انجام میشود. همچنین در این مرحله نسبت به آرماتور بندی میلگرد ممان منفی در لبه انتهایی تیر اقدام میشود.

5- قالب بندی سقف و همچنین چک نهایی قالب بندی در این مرحله توسط پیمانکار و ناظر ساختمان صورت میگیرد و سقف آماده بتن ریزی میشود.

6- عملیات بتن ریزی توسط پمپ بتن انجام میشود و عملیات تراکم بتن توسط دستگاه ویبره صورت میگیرد. با توجه نقشه های محاسباتی سازه ضخامت سقف بتنی ریخته میشود و این عمل پس از متراکم کردن بتن باید توسط پیمانکار حین بتن ریزی دائماً کنترل شود.

7- پس از عمل آوری بتن و همچنین با توجه به شرایط آب و هوایی و با توجه تایید ناظر ساختمانی و پس از گیرایی بتن میتوان اقدام به باز کردن قالب ها و همچنین جداسازی شمع موقت زیر سقف تیرچه بلوک کرد.

نظارت سقف تیرچه بلوک با مقررات ملی ساختمان ایران

با توجه به مقررات ملی ساختمان ایران ناظر ساختمان ملزم به رعایت حدود و ضوابط آیین نامه است. در این شرایط نظارت سقف تیرچه بلوک باید منطبق بر مقررات ملی ساختمان باشد و هرگونه عدول از این شرایط تخلف محسوب شده و ناظر باید در اسرع وقت تخلف را به سازمان نظام مهندسی اطلاع دهد. مطابق با مقررات ملی ساختمان ایران فاصله محور به محور دو تیرچه مجاور نباید از 70 سانتیمتر بیشتر باشد. معمولاً فاصله محور به محور تیرچه بتنی 50 سانتیمتر و فاصله محور به محور تیرچه فلزی یا تیرچه کرومیت 65 سانتی متر است. یونولیت سقفی بر اساس نوع سقف تیرچه بلوک خریداری میشود. به عنوان مثال در سقف تیرچه کرومیت از یونولیت کرومیت به عرض 65 سانتیمتر استفاده میشود. البته باید در نظر داشت که پاشنه یونولیت کرومیت از هر طرف 3 سانتیمتر است و پاشنه باید بر روی تیرچه کرومیت به راحتی سوار شود. همچنین ضخامت لایه بتنی روی سقف تیرچه بلوک نباید کمتر از 5 سانتیمتر و یا از یک دوازدهم فاصله محور به محور تیرچه ها کمتر نباشد. همچنین مطابق با مقررات ملی ساختمان ایران عرض تیرچه نباید کمتر از 10 سانتیمتر و یا دو هفتم ضخامت کل سقف کمتر نباشد. حداکثر دهانه تیرچه مورد استفاده در سقف تیرچه بلوک نباید از 8 متر بیشتر شود اما برای اطمینان بیشتر در این شرایط حداکثر طول تیرچه نباید بیشتر از 7 متر باشد. در شرایطی که در با توجه به نقشه های سازه و معماری طول سقف بیشتر از 7 متر باشد باید از تیرچه دوبل و یا کلاف میانی استفاده شود. کلاف میانی و یا ژوئن عضو سازه ای مشابه با تیر بتنی است که به عنوان تکیه گاه انتهایی تیرچه ساخته میشود. کلاف میانی برای جلوگیری از پیچش تیر و کاهش طول تکیه گاهی تیرچه و همچنین توزیع یکنواخت بار سقف ساخته میشود. حداقل عرض کلاف میانی برابر عرض بتن پاشنه تیرچه است و ارتفاع آن برابر با ارتفاع سقف خواهد بود. در شرایطی که بار زنده سقف کمتر از 350 کیلوگرم بر متر مربع و طول دهانه بیشتر از 4 متر باشد پیمانکار ملزم به اجرای سقف تیرچه بلوک با کلاف میانی است. در شرایطی که از بلوک سیمانی به منظور بلوک سقفی مابین تیرچه ها استفاده شود حتماً بلوک سیمانی باید از نوع بلوک سبک باشد تا بار ثقلی مرده سقف کاهش پیدا کند. استفاده از بلوک سفال سقفی یکی از گزینه های مناسب به منظور پرکننده فضای بین تیرچه ها است. بلوک سفال سقفی با توجه به تولید یونولیت سقفی امروزه در صنعت ساختمان کاربرد کمتری پیدا کرده است اما همچنان در ایران تولید و به فروش میرسد.